9. ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅੰਗਦ ਦੇਵ ਜੀ

1504 ਈਸਵੀ ਨੂੰ ਮੱਤੇ ਦੀ ਸਰਾਏ ਨਾਮ ਦੇ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਪਿਤਾ ਫੇਰੂਮਲ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਦਯਾ ਕੌਰ ਜੀ ਦੇ ਘਰ ਇੱਕ ਬਾਲਕ ਦਾ ਜਨਮ ਹੋਇਆ ਜਿਸਦਾ ਨਾਮ ‘ਲਹਿਣਾ’ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ। ਪਿਤਾ ਜੀ ਦਾ ਪੇਸ਼ਾ ਦੁਕਾਨਦਾਰੀ ਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਇਲਾਕੇ ਦੇ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਪਰਵਾਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ। ਭਾਈ ਲਹਿਣਾ ਜੀ ਦਾ ਬਚਪਨ ਸਤਲੁਜ ਅਤੇ ਵਿਆਸ ਨਦੀਆਂ ਦੇ ਸੰਗਮ ਦੇ ਉੱਤੇ ਕੁਦਰਤ ਦੀ ਗੋਦ ਵਿੱਚ ਖੇਡਦੇ ਹੋਏ ਬਤੀਤ ਹੋਇਆ। 1519 ਈਸਵੀ ਨੂੰ ਆਪ ਜੀ ਦਾ ਵਿਆਹ ਬੀਬੀ ਖੀਵੀ ਵਲੋਂ ਸੰਪੰਨ ਹੋਇਆ। ਕੁੱਝ ਸਮਾਂ ਬਾਅਦ ਆਪ ਜੀ ਦੇ ਪਿਤਾ ਚੱਲ ਬਸੇ ਅਤੇ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੀ ਦੁਕਾਨਦਾਰੀ ਦਾ ਪੇਸ਼ਾ ਆਪਣੇ ਸਹੁਰੇ–ਘਰ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਆਕੇ ਕਰਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਆਪ ਜੀ ਦੇ ਘਰ ਦੋ ਸਾਹਿਬਜਾਦੇ  (ਬਾਬਾ ਦਾਸੂ ਅਤੇ ਦਾਤੂ) ਅਤੇ ਦੋ ਸਾਹਿਬਜਾਦੀਆਂ (ਬੀਬੀ ਅਮਰੀ ਅਤੇ ਬੀਬੀ ਅਨੋਖੀ) ਪੈਦਾ ਹੋਏ। ਪਿਤਾ ਫੇਰੂਮਲ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਨੂੰ ਸਮਰਪਤ ਸਨ ਅਤੇ ਜਵਾਲਾ ਜੀ ਦੇ ਅਨੰਏ ਭਗਤ ਸਨ। ਤੁਸੀ ਪਿਤਾ ਜੀ ਦੇ ਸੰਸਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਕਬੂਲ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਦੇਵੀ ਨੂੰ ਪੁਰੇ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਸਮਰਪਤ ਹੋ ਗਏ। ਤੁਸੀ ਹਰ ਸਾਲ ਜਵਾਲਾ ਜੀ ਜਾਂਦੇ ਪਰ ਮਨ ਦੀ ਬਹਿਬਲਤਾ ਘਟਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਵੱਧਦੀ ਗਈ। ਆਤਮਕ ਭੁੱਖ ਦੀ ਤ੍ਰਿਪਤੀ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਦੀ ਹਜੂਰੀ ਵਿੱਚ ਦੂਰ ਹੋਈ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਕਿਹਾ,  ‘ਭਾਈ ਲਹਿਣਾ ! ਤੁਹਾਡੀ ਹੀ ਉਡੀਕ ਸੀ’। ਇਸ ਡੂੰਘੀ ਰਮਜ਼ ਦੀ ਸੱਮਝ ਉਸ ਸਮੇਂ ਭਾਈ ਲਹਿਣਾ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਆਈ ਪਰ ਗੁਰੂ ਬਚਨ ਸੁਣ ਲਹਿਣਾ ਨਾਨਕ ਅਤੇ ਨਾਨਕ ਲਹਿਣਾ ਹੋ ਗਏ। ਭਾਈ ਲਹਿਣਾ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਦੀਆਂ ਪਰਿਖਿਆਵਾਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਸਨ, ਪਰੀਖਿਆਵਾਂ ਪੁਰੀਆਂ ਹੋਈਆਂ। ਗੁਰੂ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਆਪ ਉੱਠੇ ਅਤੇ ਭਾਈ ਲਹਿਣਾ ਨੂੰ ਗੁਰਗੱਦੀ ਦੇ ਸਿੰਹਾਸਨ ਉੱਤੇ ਸੋਭਨੀਕ ਕੀਤਾ, ਪਰਿਕਰਮਾ ਕੀਤੀ, ਮੱਥਾ ਟੇਕਿਆ ਅਤੇ ਸੰਗਤ ਵਿੱਚ ਜਾ ਬੈਠੇ। ਫਿਰ ਬਾਬਾ ਬੁੱਢਾ ਜੀ ਦੁਆਰਾ ਗੁਰਤਾ ਦੀ ਰਸਮ ਸੰਪੂਰਣ ਹੋਈ ਅਤੇ ਭਾਈ ਲਹਿਣਾ ‘ਗੁਰੂ ਅੰਗਦ’ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਗੁਰਗੱਦੀ ਦੇ ਵਾਰਿਸ ਬਣੇ। ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਜੀ ਨੇ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅੰਗਦ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੂੰ ਖਡੂਰ ਜਾਣ ਦਾ ਹੁਕਮ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਕਿਹਾ, ‘ਸ਼ਬਦ ਸਿਧਾਂਤ ਵਲੋਂ ਸੰਗਤ ਨੂੰ ਜੋੜੋ’।  ਖਡੂਰ ਪਹੁੰਚ ਕੇ ਗੁਰੂ ਅੰਗਦ ਦੇਵ ਜੀ ਸਿੱਖੀ ਦੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਪ੍ਰਸਾਰ ਲਈ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਹੋਏ ਅਤੇ ਲੰਗਰ ਵਿੱਚ ਮਾਤਾ ਖੀਵੀ ਦੀ ਨਿਯੁਕਤੀ ਨੇ ਔਰਤ ਦੇ ਸਨਮਾਨ ਨੂੰ ਸਿਖਰ ਉੱਤੇ ਅੱਪੜਿਆ ਦਿੱਤਾ। ਜੰਨਮਸਾਖੀ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਸਿਧਾਂਤ ਨੂੰ ਲਿਖਣ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਚਲਾਕੇ ਤੁਸੀਂ ਅਹਿਮ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ। ਤੁਸੀ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਪਾਠਸ਼ਾਲਾ, ਮਲ ਅਖਾੜੇ ਅਤੇ ਗੁਰਮੁਖੀ ਲਿਪੀ ਦੀ ਜਾਂਚ–ਸੁਧਈ ਕਰ ਪ੍ਰਮਾਣੀਕ ਰੂਪ ਦੇਕੇ ਇਹ ਸੱਮਝਾ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਇਸ ਨਵੋਦਤ ਧਰਮ ਦੀ ਆਪਣੀ ਲਿਪੀ ਹੋਵੇਗੀ ਜੋ ‘ਗੁਰਮੁਖੀ’ ਦੇ ਨਾਮ ਵਲੋਂ ਜਾਣੀ ਜਾਵੇਗੀ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਸਿੱਖੀ  ਦੇ ਇਸ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਰੂਪ ਨੂੰ ਹੋਰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਂਦੇ ਹੋਏ 48 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ 1552 ਈਸਵੀ ਨੂੰ ਖਡੂਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਤੁਸੀ ਜੋਤੀ–ਜੋਤੀ ਸਮਾ ਗਏ ਅਤੇ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀ ਜੋਤੀ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਵਿੱਚ ਸਥਾਪਤ ਕਰ ਤੀਜੇ ਗੁਰੂ ਦੀ ਉਪਾਧਿ ਦੇਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂਨੂੰ ਗੋਇੰਦਵਾਲ ਜਾਣ ਦਾ ਹੁਕਮ ਕਰ ਗਏ।

ਬਾਣੀ ਰਚਨਾ : 63 ਸਲੋਕ