25. ਰਾਗੁ ਬਸੰਤ

ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਜਨਮ ਕੁਦਰਤ ਵਿੱਚੋਂ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਇਹ ਵਨਸਪਤੀ ਦੀ ਛਾਂਵ ਵਿੱਚ ਮੌਲਿਆ ਗਿਆ, ਵਧਿਆ-ਫੂਲਿਆ ਅਤੇ ਪ੍ਰਵਾਨ ਚੜ੍ਹਿਆ। ਇਹ ਸਭ ਕੁੱਝ ਉਸਦੇ ਅੰਦਰ ਉਮੰਗ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਵਨਸਪਤੀ ਦਾ ਖਿੜਨਾ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਅੰਦਰ ਨਵੇਂ ਰੰਗ ਭਰਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਬਸੰਤ ਰਿਤੁ ਖੁਸ਼ੀ ਦੀ ਰੁੱਤ ਹੈ ਅਤੇ ਰਿਤੁਵਾਂ ਵਿੱਚ ਇਸਨੂੰ ਸਭਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਸਥਾਨ ਵੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੈ। ਇਸ ਸੰਬੰਧ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਵਾਕ ਹੈ:

ਵਨਸਪਤੀ ਮਉਲੀ ਚੜਿਆ ਬਸੰਤੁ ॥

ਇਹੁ ਮਨੂੰ ਮਉਲਿਆ ਸਤਿਗੁਰੂ ਸੰਗਿ ॥

ਇਸ ਰਾਗ ਦੀ ਬਾਣੀ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਅੰਗ 1168 ਵਲੋਂ 1196 ਤੱਕ ਦਰਜ ਹੈ। ਇਸ ਰਾਗ ਦੇ ਗਾਇਨ ਦਾ ਸਮਾਂ ਦਿਨ ਦਾ ਦੂਜਾ ਪਹਿਰ ਅਤੇ ਬਸੰਤ ਰਿਤੁ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਮਾਂ ਗਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸਦੀ ਇੱਕ ਕਿੱਸਮ ਬਸੰਤ ਹਿੰਡੋਲ ਵੀ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਵਿੱਚ ਦਰਜ ਹੈ।

ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਨੋਟ :

• 1. ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਚਉਪਦੇ, ਦੁਪਦੇ ਰਾਗ ਬਸੰਤੁ ਵਿੱਚ ਅੰਗ 1168 ਵਲੋਂ ਲੈ ਕੇ ਅੰਗ 1172 ਲਕੀਰ 2 ਤੱਕ ਦਰਜ ਹਨ।

• 2. ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਦੇ ਦੁਤੁਕੇ ਆਦਿ ਅੰਗ ਅੰਗ 1172 ਲਕੀਰ 3 ਵਲੋਂ ਲੈ ਕੇ ਅੰਗ 1177 ਲਕੀਰ 12 ਤੱਕ ਦਰਜ ਹਨ।

• 3. ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਦੇ ਇਕ ਤੁਕੇ ਅੰਗ 1177 ਲਕੀਰ 13 ਵਲੋਂ ਲੈ ਕੇ ਅੰਗ 1179 ਤੱਕ ਦਰਜ ਹਨ।

• 4. ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਦੁਤੁਕੇ, ਇਕ ਤੁਕੇ, ਚਉਪਦੇ ਆਦਿ ਅੰਗ 1180 ਵਲੋਂ ਲੈ ਕੇ ਅੰਗ 1186 ਲਕੀਰ 6 ਤੱਕ ਦਰਜ ਹਨ।

• 5. ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀ ਬਾਣੀ ਰਾਗ ਬਸੰਤੁ ਹਿੰਡੋਲ ਵਿੱਚ ਅੰਗ 1186 ਲਕੀਰ 8 ਵਲੋਂ ਲੈ ਕੇ ਅੰਗ 1187 ਲਕੀਰ 5 ਤੱਕ ਦਰਜ ਹੈ।

• 6. ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀ ਅਸਟਪਦਿਆਂ ਅੰਗ 1187 ਲਕੀਰ 6 ਵਲੋਂ ਲੈ ਕੇ ਅੰਗ 1191 ਲਕੀਰ 7 ਤੱਕ ਦਰਜ ਹਨ।

• 7. ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਦੀ ਅਸਟਪਦਿਆਂ ਅੰਗ 1191 ਲਕੀਰ 8 ਵਲੋਂ ਲੈ ਕੇ ਅੰਗ 1192 ਲਕੀਰ 1 ਤੱਕ ਦਰਜ ਹਨ।

• 8. ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਅਸਟਪਦਿਆਂ ਅੰਗ 1192 ਲਕੀਰ 2 ਵਲੋਂ ਲੈ ਕੇ ਅੰਗ 1193 ਲਕੀਰ 5 ਤੱਕ ਦਰਜ ਹਨ।

• 9. ਬਸੰਤੁ ਦੀ ਵਾਰ ਮਹਲਾ-5 (ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ) ਅੰਗ 1193 ਲਕੀਰ 6 ਵਲੋਂ ਲੈ ਕੇ ਅੰਗ 1193 ਲਕੀਰ 13 ਤੱਕ ਹੀ ਦਰਜ ਹੈ।

• 10. ਭਗਤ ਕਬੀਰ ਜੀ, ਭਗਤ ਨਾਮਦੇਵ ਜੀ, ਭਗਤ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਅਤੇ ਭਗਤ ਰਾਮਾਨੰਦ ਜੀ ਦੀ ਬਾਣੀ ਅੰਗ 1193 ਲਕੀਰ 14 ਵਲੋਂ ਲੈ ਕੇ ਅੰਗ 1196 ਤੱਕ ਦਰਜ ਹੈ।

ਰਾਗੁ ਬਸੰਤ ਵਿੱਚ ਬਾਣੀ ਸੰਪਾਦਨ ਕਰਣ ਵਾਲੇ ਬਾਣੀਕਾਰ :

ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ

• 1. ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ

• 2. ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ

• 3. ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ

• 4. ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ

• 5. ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਸਾਹਿਬ ਜੀ

ਭਗਤ ਸਾਹਿਬਾਨ

• 1. ਭਗਤ ਕਬੀਰ ਜੀ

• 2. ਭਗਤ ਨਾਮਦੇਵ ਜੀ 

• 3. ਭਗਤ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ

• 4. ਭਗਤ ਰਾਮਾਨੰਦ ਜੀ